Zelf een beleggingsfonds of hedgefonds oprichten: kan dat zomaar in België?

Het idee om een eigen beleggingsfonds of hedgefonds op te richten spreekt tot de verbeelding. Niet alleen omdat het klinkt als iets wat enkel weggelegd is voor de elite in maatpakken met wolkenkrabbers als kantoor, maar ook omdat het een manier lijkt om actief én professioneel met geld aan de slag te gaan. Maar hoe realistisch is dat idee als je in België woont? Kan je zomaar een fonds beginnen? Wat komt daarbij kijken? En zijn er verschillen tussen een klassiek beleggingsfonds en een hedgefonds? Hoog tijd om de mist wat op te klaren.

Wat is het verschil tussen een beleggingsfonds en een hedgefonds?

Hoewel beide termen vaak in dezelfde adem worden genoemd, zijn er belangrijke verschillen. Een beleggingsfonds (of gemeenschappelijk beleggingsfonds) verzamelt geld van meerdere beleggers om dat vervolgens te investeren in een gespreide portefeuille: aandelen, obligaties, vastgoed of andere activa. Het beheer ervan is doorgaans vrij strak gereguleerd, met een duidelijk risicoprofiel en periodieke rapportering.

Een hedgefonds, daarentegen, opereert veel vrijer. Het mikt meestal op absolute return, wat betekent dat het streeft naar rendement ongeacht of de beurs nu stijgt of daalt. Dat doen hedgefondsen via short selling, leverage, derivaten en andere strategieën die bij klassieke fondsen vaak verboden of beperkt zijn. Die grotere vrijheid gaat hand in hand met strengere drempels: enkel gekwalificeerde beleggers mogen erin stappen, en de regelgeving is doorgaans complexer en internationaler van aard.

Wil je zelf zo’n vehikel oprichten in België, dan moet je dus goed weten in welk type fonds je je begeeft. De regels zijn fundamenteel anders, en de weg naar legaliteit soms bezaaid met juridische struikelblokken.

Welke stappen moet je zetten om een beleggingsfonds op te richten?

Een beleggingsfonds oprichten is in België allesbehalve een ‘zomaar’ beslissing. Zelfs al is je motivatie glashelder en je strategie waterdicht, je moet langs een resem van formaliteiten en controles. Hier is een overzicht van het proces:

Allereerst moet je kiezen welk soort fonds je opricht: een gemeenschappelijk beleggingsfonds (dat geen rechtspersoonlijkheid heeft) of een beleggingsvennootschap (zoals een SICAV of een SICAF). Beide vallen onder de noemer van een instelling voor collectieve belegging (ICB), en worden gecontroleerd door de FSMA (Autoriteit voor Financiële Diensten en Markten).

Je zal een gedetailleerd dossier moeten indienen, met daarin onder meer:

• Een prospectus waarin het beleggingsbeleid wordt uitgelegd, inclusief risicoprofiel en doelgroep;
• De statuten of het reglement van het fonds;
• Een overzicht van het beheerteam en hun ervaring;
• De manier waarop de activa worden bewaard (via een depositaris, meestal een bank);
• Een beschrijving van de interne controle- en complianceprocedures.

De FSMA beoordeelt deze aanvraag op transparantie, soliditeit, onafhankelijkheid van het beheer en bescherming van de beleggers. Pas na goedkeuring krijg je de toelating om je fonds officieel te lanceren en actief te werven bij het grote publiek.

Dat alles vergt behoorlijk wat kapitaal, tijd én juridische ondersteuning. Dit is geen onderneming die je uit de grond stampt tijdens het dessert op zondagavond. Denk aan maanden van voorbereiding, een flinke smak aan opstartkosten en de nodige contacten in het financiële circuit.

Kan je als particulier zomaar een hedgefonds starten in België?

Hier wordt het pas echt interessant — en ingewikkeld. Een hedgefonds oprichten in België ligt nog een pak gevoeliger dan een klassiek beleggingsfonds. Enerzijds omdat hedgefondsen meer vrijheid hebben in hun strategieën, en anderzijds omdat ze enkel gericht zijn op zogenaamde professionele beleggers.

Wil je zelf een hedgefonds oprichten, dan moet je rekening houden met:

• De AIFMD-regelgeving (Alternative Investment Fund Managers Directive), een Europese richtlijn die bepaalt hoe alternatieve fondsen moeten worden geregistreerd en gecontroleerd;
• De noodzaak om een erkende beheerder van alternatieve fondsen (AIFM) aan te stellen of zelf zo’n vergunning aan te vragen bij de FSMA;
• Een minimum aan eigen vermogen (vanaf €125.000 tot €300.000 afhankelijk van de situatie);
• Interne risicobeheersystemen, compliance, en regelmatige rapportering naar zowel toezichthouders als beleggers.

Een hedgefonds opzetten als particulier? Het is niet onmogelijk, maar in de praktijk gebeurt dit vrijwel uitsluitend via vennootschappen met een stevige kapitaalbasis en ervaring in institutioneel beheer. Denk dus aan ex-bankiers, vermogensbeheerders of mensen met ervaring in private equity of trading rooms. Zonder dat netwerk of die ervaring, blijf je bij voorkeur aan de zijlijn staan — of sluit je aan als investeerder bij een bestaand fonds.

Zijn er alternatieven voor wie professioneel met geld wil omgaan?

Niet iedereen hoeft een eigen fonds op te richten om professioneel te beleggen. Wie over de nodige ervaring beschikt en toch actief kapitaal wil beheren, kan ook een vergunning aanvragen als vermogensbeheerder of beleggingsadviseur. Deze beroepen vallen onder de MiFID-regelgeving en vereisen een FSMA-erkenning, maar ze zijn wel toegankelijker dan een volwaardig fonds opstarten.

Een andere tussenweg is het oprichten van een Private Privak of een Private Starterfonds. Dit zijn structuren bedoeld voor een beperkt aantal professionele beleggers, vaak gericht op private equity of vastgoed, en ze genieten van bepaalde fiscale voordelen. Je hebt er wél nog steeds een stevige juridische structuur voor nodig, maar het is een pak haalbaarder dan een full-blown hedgefonds.

Voor de creatievelingen onder ons is er ook nog de mogelijkheid om een track record op te bouwen via platforms als eToro, Darwinex of Collective2. Je beheert dan geen officieel fonds, maar laat wel publiek zien hoe je presteert. Sommige succesvolle traders worden zo opgemerkt en uiteindelijk aangetrokken door echte fondsen of family offices. Geen evidente route, maar zeker niet oninteressant als je een bewijs van bekwaamheid wil opbouwen zonder meteen een juridische molen in te stappen.

Wat met fiscaliteit, transparantie en aansprakelijkheid?

Wie denkt dat een fonds opzetten vooral een kwestie is van “slim beleggen en geld binnenrijven”, komt bedrogen uit. In België komt er een pak fiscale en administratieve rompslomp bij kijken. Beleggingsfondsen vallen bijvoorbeeld onder het toezicht van zowel de FSMA als de Nationale Bank van België, en ze moeten periodiek financiële staten publiceren, een commissaris aanstellen en hun activiteiten continu toelichten.

Daarnaast zijn er fiscale verplichtingen: roerende voorheffing, beurstaksen, beurstaks op inkoop van eigen aandelen, en het beruchte Reynders-taks op obligatiefondsen. Ook het beheren van fondsen in naam van anderen maakt je juridisch verantwoordelijk. Bij fouten, belangenvermenging of misleidende communicatie kunnen er zware boetes of zelfs strafrechtelijke vervolging volgen.

Daarom werken de meeste oprichters van fondsen samen met een juridisch team, een compliance officer en een auditfirma. Niet uit luxe, maar uit noodzaak. Denk aan het cliché “voorkomen is beter dan genezen”, maar dan met een prijskaartje van enkele tienduizenden euro’s op jaarbasis.

Wie zich daaraan waagt zonder voorbereiding of ervaring, komt vaak van een kale reis terug. Niet zelden stranden dergelijke initiatieven al voor ze hun eerste investeerder hebben gevonden. Zelfs met een geniaal idee of verbluffende strategie.

Is het dan überhaupt realistisch om zelf een fonds op te richten?

Als je een beetje ondernemend bent, de juiste mensen kent, en niet bang bent van juridische dossiers, dan is het antwoord: ja, het kan. Maar het is géén hobbyproject. Het oprichten van een beleggings- of hedgefonds in België is voor de serieuze spelers, met een lange adem en een professioneel netwerk.

Voor wie aan de zijlijn blijft, is de les misschien net zo waardevol: het kaf wordt snel van het koren gescheiden. Wie het haalt, doet dat met visie, ervaring en discipline. En voor wie liever zelf zijn geld beheert, is er niets mis mee om als zelfstandige belegger of trader op eigen tempo te groeien — zonder zich meteen in een juridisch mijnenveld te begeven.