De AEX index: een introductie voor dummies

Wie voor het eerst zijn neus in de wereld van beleggen steekt, komt al snel de AEX tegen. De kans is groot dat je de naam wel eens hebt horen vallen in het nieuws, of dat je op een financiële website een grafiek zag met die drie letters bovenaan. Maar wat is die AEX nu precies? Wat zegt hij, wat zegt hij vooral niet, en waarom wordt er zoveel belang aan gehecht? Tijd om het helemaal uit te leggen — zonder jargon, zonder wollige termen, gewoon helder en behapbaar.

Wat is de AEX index precies?

De AEX, oftewel de Amsterdam Exchange Index, is een aandelenindex die de koersontwikkeling van de 25 belangrijkste beursgenoteerde bedrijven in Nederland weergeeft. Zie het als een soort mandje waarin je de grootste Nederlandse bedrijven vindt die op de beurs van Amsterdam verhandeld worden. Denk aan zwaargewichten als ASML, Shell, Unilever of ING. De samenstelling van die index verandert wel, want bedrijven komen en gaan, stijgen en dalen.

De AEX werd opgericht in 1983 en is sindsdien hét financiële barometertje van de Nederlandse economie geworden. De index begint elke dag met een openingskoers en sluit aan het einde van de handelsdag met een slotkoers. Het verschil tussen die twee geeft vaak al een indicatie van het beursklimaat van die dag. Als de AEX flink stijgt, betekent dat meestal dat het vertrouwen in de economie of de bedrijven groot is. Maar een duik naar beneden? Dan zit er ergens onzekerheid, stress of zelfs paniek in het systeem.

Het bijzondere aan de AEX is dat hij gewogen wordt op basis van de marktkapitalisatie van bedrijven. Simpel gezegd: hoe groter een bedrijf is qua beurswaarde, hoe zwaarder het meeweegt in de index. Een koersbeweging van een gigant als ASML heeft dus véél meer invloed op het AEX-cijfer dan een schommeling bij bijvoorbeeld ArcelorMittal.

Waarom is de AEX belangrijk voor beleggers?

De AEX is een soort thermometer voor de Nederlandse economie, of toch op zijn minst voor het beursgevoel in Nederland. Als je belegt in Nederlandse aandelen of ETF’s die deze index volgen, dan wil je natuurlijk weten hoe het met die index gesteld is. Maar zelfs als je géén directe belangen hebt in de bedrijven van de AEX, blijft het een interessante graadmeter.

Waarom? Omdat het je helpt om trends te herkennen. Zie je de AEX al wekenlang gestaag omhoog kruipen? Dan wijst dat op een optimistische markt. Wordt hij juist als een dolgedraaide achtbaan omhoog en omlaag gegooid? Dan is er iets aan de hand, en is voorzichtigheid geboden. Als belegger is het van goudwaarde om dat soort signalen op te pikken. Je hoeft er geen grafiekverslaafde voor te zijn, maar een beetje inzicht in de richting van de index helpt je wel om betere beslissingen te nemen.

Daarnaast wordt de AEX vaak vergeleken met andere indexen zoals de Duitse DAX of de Amerikaanse S&P 500. Zit de AEX flink lager dan de rest? Dan is dat een indicatie dat er iets specifiek Nederlands speelt. Beweegt alles ongeveer synchroon? Dan is het wellicht een mondiale trend die aan de gang is. De AEX is dus ook een beetje het Nederlandse deel van een groter financieel orkest.

Wat zit er allemaal in de AEX index?

De samenstelling van de AEX verandert elk kwartaal. Dat gebeurt op basis van het handelsvolume en de beurswaarde van de bedrijven. Er is dus een soort natuurlijk selectieproces: de sterkste overleven. Of beter gezegd: de populairste blijven. En soms verdwijnen bedrijven ook gewoon omdat ze overgenomen worden of van de beurs gehaald worden.

Op moment van schrijven bevat de AEX 25 bedrijven. Niet allemaal zijn ze even bekend bij het grote publiek. Terwijl een Shell of een Heineken bijna iedereen kent, zijn er ook bedrijven als Adyen, IMCD of Wolters Kluwer die misschien minder sexy klinken, maar wel stevige spelers zijn op hun terrein. Vooral tech- en financiële bedrijven hebben momenteel een groot aandeel in de index, wat ook meteen betekent dat hun prestaties de AEX extra hard beïnvloeden.

Persoonlijk vind ik het fascinerend om te zien hoe sommige bedrijven zich omhoog knokken in de index. Neem ASML, ooit een wat stoffige producent van chipmachines, vandaag een absolute reus met een enorme impact op de wereldwijde technologie-industrie. Het leert je ook hoe dynamisch de markt is. Wie vandaag klein is, kan morgen de boel domineren. En andersom.

Hoe kan je zelf beleggen in de AEX?

Je hoeft echt geen professionele belegger te zijn om in de AEX te investeren. Er zijn verschillende manieren om je geld aan deze index te koppelen. De makkelijkste? Een ETF (Exchange Traded Fund) die de AEX volgt. Zo’n fonds probeert zo precies mogelijk de prestaties van de index na te bootsen, door dezelfde aandelen in dezelfde verhoudingen te kopen. Voor wie gewoon een stukje van ‘de markt’ wil, zonder zelf 25 bedrijven te moeten aankopen, is dit een efficiënte en toegankelijke optie.

Een ETF is doorgaans goedkoop, transparant én gemakkelijk verhandelbaar. En het mooie is: je hoeft er niet iedere dag bovenop te zitten. Je spreidt automatisch je risico over 25 bedrijven. Daalt er eentje, dan trekken de anderen het misschien wel weer recht. Het is een beetje als beleggen in een voetbalelftal: als één speler ondermaats presteert, hoef je niet meteen je hele strategie te herzien, zolang de rest maar blijft scoren.

Er zijn ook beleggingsfondsen die zich richten op de AEX, of indexbeleggen in het algemeen, maar die zijn vaak duurder door hogere beheerkosten. Wie wat zelfredzamer is of via een online broker belegt, komt dus vaak bij ETF’s uit.

Je kan natuurlijk ook zelf losse AEX-aandelen kopen. Maar dan moet je wél goed weten wat je doet. Dan is het geen ‘AEX voor dummies’ meer, maar eerder een ‘AEX voor strategen’. Want hoewel sommige AEX-bedrijven stabiel zijn, kan de beurs grillig zijn. En een verkeerde gok op bijvoorbeeld een techbedrijf in de verkeerde week kan je portefeuille een stevige dreun geven.

Wat zegt de AEX eigenlijk niét?

Een veelgemaakte denkfout is dat mensen de AEX beschouwen als een spiegel van de hele economie. Maar dat klopt niet. De AEX kijkt enkel naar beursgenoteerde bedrijven, en dan nog maar naar de top 25. De bakker om de hoek, de lokale fietsenwinkel of zelfs een sterke KMO uit Kortrijk? Die zie je er allemaal niet in terug.

Bovendien is de AEX sterk afhankelijk van een paar bedrijven. Als ASML een slecht kwartaal heeft, kan dat de hele index naar beneden trekken, ook al doen de andere 24 bedrijven het prima. Dat betekent dus dat de index soms een vertekend beeld geeft. Het lijkt dan alsof de hele markt in de soep draait, terwijl het in feite één gigant is die wat struikelt.

Daarnaast is de AEX — net als elke andere index — vooral een momentopname. Vandaag positief? Morgen kan het weer totaal anders zijn. Beleggers zijn mensen, en mensen reageren nu eenmaal emotioneel, zelfs irrationeel. Eén verkeerde tweet van een CEO of een tegenvallende renteverwachting en het sentiment draait als een blad aan de boom.

Daarom is het belangrijk om de AEX in een breder kader te bekijken. Gebruik het als één van je instrumenten, niet als enige kompas. Het is een handig hulpmiddel, geen glazen bol.

En misschien nog het belangrijkste advies: laat je niet gek maken door de waan van de dag. De AEX leeft, beweegt, schommelt. Dat doet hij al sinds 1983. Soms lijkt hij op een rustige rivier, dan weer op een kolkende stroomversnelling. Maar als je met gezond verstand belegt, en met een horizon van jaren in plaats van dagen, kan diezelfde AEX ook een mooie gids zijn op je beleggingspad.